ӘУЕЗОВ Мұхтар Омарханұлы

Өмірбаяны

28.09.1897 ж., Шыңғыстау шатқалы Абай ауданы, Семей облысы - 27.06.1961 Ж., Мәскеу қ.

Көрнекті жазушы, драматург, ғалым, қоғам қайраткері.

Еңбек Қызыл Ту Орденінің Кавалері (1945 ж., 1957 ж.); филология ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ КСР Ғылым Академиясының академигі (1946 ж.); «Абай» романы үшін I дәрежелі Сталиндік сыйлықтың лауреаты (1948-1949 жж.); «Құрмет Белгісі» орденінің кавалері (1949 ж.); Ленин орденінің кавалері (1949 ж. 1957 ж.); ҚазКСР еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957 ж.); Ленин сыйлығының лауреаты (1959 ж.).

1928 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің тарих-филология факультетін бітірді. Романдардың, драмалардың, өнер мен әдебиет туралы мақалалардың, ғылыми зерттеулердің авторы. Оның «Абай жолы» романы «Дүниежүзілік әдебиет кітапханасына» енді. Қазақ әдебиетінің классигі деп танылды. М.О.Әуезов шығармаларының 50 томдық жинағы жарық көрді. Республикада әдебиеттің ғана емес, театр өнерінің де дамуына елеулі үлес қосты.

Балет өнерімен байланысты әдеби қызметінде Ш.Құдайбердиевтің поэмасы мен халық аңызының мотивтері бойынша «Қалқаман Мамыр» атты тұңғыш қазақ ұлттық балетінің либреттосының авторы. 1938 жылдың 24 маусымында В.Великановтың музыкасына Л.Жуковтың хореографиясында балеттің тұсаукесері өтті.

1987 жылы композитор Ғ.Жұбанова Мұхтар Әуезовтің ең үздік шығармаларының бірі - 4 актілі «Қарагөз» трагедиясын негізге ала отырып, «Қарагөз» балетінің музыкасын жазды. Премьерасы 1990 жылы балетмейстер Г.Алексидзенің қойылымында Абай атындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театрының сахнасында қойылды.

2014 жылы «Қарагөз» балетінің тұсаукесері «Астана Опера» Мемлекеттік опера және балет театрында жүрді. Балетмейстер В.Усманов 2 актілі және тоғыз картиналы спектакльді прологпен және эпилогпен қойған. Музыкалық редакцияны дирижер А.Мұхитдинов жүзеге асырды.

Библиография

• Сарынова Л.П. Қазақстанның балет өнері. - Ғылыми басылым. – Алма-Ата: Қазақ КСР «Ғылым», 1976 – 176 б.
• Оразбекова Ф. Жазушы шығармашылығындағы балет өнері - magnolia.kz сайты - URL: https://magnolia.kz/articles/21515-baletnoe-iskuss... Қолдану күні 22.10.2023 ж.