ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК АКАДЕМИЯЛЫҚ БИ ТЕАТРЫ

Өмірбаяны

1967 жылы 1 тамызда «Қазақконцерт» Мемлекеттік шығармашылық бірлестігінде «Алматы жас балеті» классикалық би ансамблі құрылды. Балет солистерінің кәсіби тобы - АХУ түлектері: Т. Анюшенко, Н. Пивницкая, Н. Карбоинова, А. Семьянов, Б. Ешмухамбетов, М. Тлеубаев, В. Усманов, А. Тягунов. Ансамбльдің негізін қалаушы және тұрақты жетекшісі Болат Аюханов.

1964-1966 жж Б.Аюханов театрдың жетекші солисті Инесса Манскаямен бірге «Екі актер театрын» ұйымдастырды. Бұл «Алматы жас балеті» ансамблінің шығармашылық бастауы болды. Олар жасаған «Қазақ эпосының беттері» бағдарламасының кейбір нөмірлері мен орыс және батыс композиторларының музыкасына арналған концерттік дивертисмент кейіннен «Алматы жас балетінің» репертуарына енді. 1984 жылға дейін ансамбльдің педагог-репетиторы Қазақ КСР халық әртісі И.И.Манская болды.

1971 жылы ұжымға «Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының лауреаты» атағы берілді. 1975 жылы ансамбль «Қазақ КСР Мемлекеттік классикалық би ансамблі» болып өзгертілді. 1998 жылы «Академиялық» атағын алды. 2003 жылы «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Академиялық би театры» атанды.

Б.Ғ.Аюханов әр әртістің таланты мен мүмкіндіктерін аша отырып, әлемдік хореография дәстүрін дамытып, әр бишісі жарқын шығармашылық дара тұлға, кордебалеті жоқ ансамбль құрды. Көркемдік жетекшісі, режиссер, либретто авторы Б.Аюханов ұжымның жанрлық репертуарын үнемі кеңейтіп отырды. Хореографиялық миниатюра шебері өзінің сахналық өмірінің ұзақтығымен және орындаушы ретінде де таң қалдырады.

Әр ұрпақтың талантты, ерік-жігері мықты әртістері - С.Нұрсұлтанова, Б.Ешмұхаметов, И.Ахметшин, Қ.Асырбекова, Ж.Байдаралин, В.Құрмашева, С.Тихонов, Р.Унгарова, Н.Гончарова, Вяч. Гончаров, М.Төкеев, Г.Ақылбекова, Г.Михалева, Ю.Моисеева, Р.Сайфулин, Г.Кокамбаева (Тлесбаева), С. Кокшинова, Г.Гафурова, Р.Мусин, Г.Камалова, А.Тұрғынбаева әр жылдардағы труппаның тірегі. Балетмейстердің пікірлес хореографтары кемелдікке, дамытуға ұмтылады. Көркемдік жетекшіге балет шеберлері, оқытушы-репетиторлар Р.Унгарова, Г.Михалева, С.Тихонов, Р.Мусин, Г.Камалова, А.Қарымбаева, Ж.Қартамысовтар үлкен шығармашылық көмек көрсетті.

1965-2022 жылдар аралығында 30-дан астам авторлық балет қойылымдары, 60 хореографиялық миниатюра және концерттік нөмірлер жүзеге асырылды.

Театрдың репертуары (балеттер энциклопедияның бөлек тарауларында берілген): «Тореадор және андалузиялық қыздар» (А.Рубинштейн); «Махаббат армандары» (Ф. Лист); «Көңілсіз вальс» (Дж. Сибелиус); «Балкондағы көрініс» («Ромео мен Джульетта», С. Прокофьев); «Аве Мария» (И.С. Бах - Ш. Гуно); «Фаррука» (М. де Фалья); «Умирающий лебедь», «Интродукция и рондо-каприччиозо» (К. Сен-Санс); «Шуақты Қазақстанның билері» (қазақ композиторларының музыкасына); Жарыс (муз. Ә. Исаков); «Махаббат трагедиясы» (П. Чайковский музыкасына «Қозы Көрпеш - Баян Сұлу»); «Қақпан» (муз. Ә. Мүсірепов); «Әйелге ән» (қазақ композиторларының музыкасына); «Хатшы» (А. Шнитке музыкасы бойынша миниатюра); «Фортепианоға арналған бірінші концерт» (П. Чайковский); «Қуанамын» (М. Ержанов); «Ақ-сиса» (халық музыкасы); «Шашу» (Е. Брусиловский); «Вальс» («Жеті ару» Қ.Қараев); «Рапсодия стиліндегі блюз» (Дж. Гершвин); «Су перісі» (М. Равель); «Айжан-қыз» (халық музыкасы); «Саломея» (М. Лившиц); «Екінші фортепианолық концерт» - 1 бөлім (С.Рахманинов) және тағы басқалар.

Б.Ғ.Аюханов өмірден өткеннен кейін театрды бас балетмейстер Г.Ш.Ғафурова басқарады, директоры - Т.Н.Қаратаев.