КӨШЕРБАЕВА Сара Ыдырысқызы

Өмірбаяны

06.02.1933 ж., Алматы қ. – 24.01.1999 ж., Алматы қ.

Балет әртісі. ҚазКСР еңбек сіңірген әртісі (1959 ж.). ҚазКСР Халық әртісі (1966 ж.). Профессор (1994). Қазақ ССР Жоғары Кеңес депутаты (1959).

1941-1951 – Алматы қаласының №40 орта мектебінің оқушысы.

1946-1952 – Қазақ мемлекеттік хореографиялық училищесінің оқушысы. Педагогы Александр Владимирович Селезнев.

1952-1954 – хореографиялық училищелердің Бүкілодақтық байқауында алғашқы сәттіліктен кейін алматылықтар 1-ші орынды бөліскен мәскеуліктер мен ленинградтықтардан кейін 2-ші орынға ие болды. С. Кушербаева А. Я. Ваганова атындағы Ленинград хореографиялық училищесінда тағылымдамадан өтті, педагогтары: В.С. Костровицкая, Н.А. Камкова.

1954-1974 – Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының прима-балеринасы. Жеке дебюті Параша партиясында «Қола салт атты» балетінде өтті. Репертуарында классикалық және ұлттық балеттерінде 30-дан астам жетекші партиялар бар, олардың ішінде: Одетта-Одилия («Аққу көлі»), Аврора («Ұйқыдағы ару»), Маша («Щелкунчик»), Франческа («Франческа да Римини»); Китри («Дон Кихот»), Никия («Баядерка»); Эсмеральда («Эсмеральда»); Жизель («Жизель»), Генриетта, Фанни (И. Штраус «Үлкен вальс»), Баян Сұлу («Қозыш Көрпеш - Баян Сұлу»), Ширин («Махаббат туралы аңыз»), Суджи (Ғ. Жұбанова «Хиросима»), Сюинбике («Шурале»), Мазурка, 7-ші Вальс («Шопениана»), Махтум («Чин-Томур»), Құралай («Достық жолымен») және басқалар. Концерттік номерлерінің ішінде - К. Сен-Санстың «Рондо-каприччиозо» музыкасына «Карменнің өлімі» («Смерть Кармена», хореограф З. Райбаев) бар.

1973-1974 – Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының педагог-репетиторы.

1975-1986 – Алматы хореографиялық училищесінің директоры, классикалық би мұғалімі. С. Көшербаеваның директорлық жұмысының нәтижесі жаңа концерттік нөмірлерді қою болды, олардың ішінде: М.Тлеубаевтың «Пингвиндер», З. Райбаевтың «Суворовцы» және т. б. КСРО шақырылған балетмейстерлерінің қойылымындағы нөмірлер, партиялық съездердің, 80-Олимпиаданың, 1985 жылы Халықаралық жастар мен студенттер фестивалінің ашылуына қатысу үшін Мәскеуге үлкен топта оқушылардың сапарлары. Әсіресе дарынды оқушылар халықаралық балет байқауларында өз күштерін сынап көрді.

1986-1999 – А.В.Селезнев атындағы Алматы хореографиялық училищесінің классикалық би мұғалімі.

1994-1999 – Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы хореография факультетінің профессоры, «Классикалық мұра» пәнінің оқытушысы.

С. И. Көшербаеваның шәкірттері - жетекші балериналар, қазақстандық театрлардың және әлемнің басқа елдерінің труппаларындағы педагог-репетиторлар, балет өнерінің зерттеушілері, олардың ішінде: Ресейдің Халық әртісі Н. Чеховская («Мәскеу» балеті), Ресейдің Халық әртісі, Ресейдің Үлкен театрының прима-балеринасы Н. Грачева, А. Бураканова (Польша), С. Әшімова (Хорватия); ҚР еңбек сіңірген қайраткерлері Абай атындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театры А. Асқарбеков, С. Рахмедова, А. Мусинова, жетекші балериналар Н. Кребаева, А. Жұмағұлова, А. Абдуллина (К. Байсейітова атындағы Ұлттық опера және балет театры).

Марапаттары: Мәскеудегі Бүкілодақтық классикалық би байқауының лауреаты (1957 ж.), Еңбек Қызыл Ту орденінің кавалері (1959 ж., 1971 ж.); Халықтар Достығы орденінің кавалері (1981 ж.).

Библиография

• Абай атындағы ҚазҰОБТ мұрағатынан Сара Ыдырысқызы Көшербаеваның жеке ісі.
• Суреттерді Сара Көшербаеваның отбасы ұсынды.
• Сарынова Л. П. Балетное искусство Казахстана. – Научное издание. – Алма-Ата: «Наука» Казахской ССР, 1976–176 стр. – С. 92, 94, 97, 99, 111, 133, 134, 165.
• Ә.А. Мусинованың Гүлзада Ыдырысқызы Көшербаевамен сұхбаты. 2010 ж.
• Кушербаева С. Девятка – Вечерняя Алма-Ата – 22 апреля 1998 года – 3 стр.
• Кушербаева С. В вихре танца, в бликах света – Казахстанская правда – 29 июня 1998 года – 3 стр.

Сілтемелер

• Мусинова А.А. Хореографический мир Казахстана отмечает 80-летие со дня рождения легенды отечественного балета Сары Кушербаевой». KazInform. 2013. 6 февраля. Адрес URL: https://www.inform.kz/ru/horeograficheskiy-mir-kazahstana-otmechaet-80-letie-so-dnya-rozhdeniya-legendy-otechestvennogo-baleta-sary-kusherbaevoy_a2532446 (дата обращения: 3 октября 2021)
• Сара Кушербаева Идрисовна. КиноТеатр.Ру. 11 декабря 2019г. Адрес URL: https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/sov/251725/bio/ (дата обращения: 3 октября 2021)
• Асель Мусинова. «Прима» Nomad кочевник. 22 февраля 2003г. Адрес URL: https://nomad.su/?a=14-200302220013 (дата обращения: 3 октября 2021)
• Ксения Евдокименко. «В память о настоящем педагоге» газета «Время». 27 ноября 2018г. Адрес URL: В память о настоящем педагоге (time.kz) (дата обращения: 3 октября 2021).
• Айгуль Бейсенова «Путь мастера». Газета «Деловой Казахстан» (12)7 декабря 2018 г. Адрес URL: https://www.pressreader.com/kazakhstan/delovoy-kazakhstan/20181207/281668256053077(дата обращения: 3 октября 2021).
• Скопин М. Сара Кушербаева: история балерины – история страны. - Адрес URL: https://orda.kz/artistka-baleta-sara-kusherbaeva-istoriya-baleriny-i-istoriya-strany/ (дата обращения 6 февраля 2023 года).