НҰРҚАЛИЕВ Тұрсынбек

Өмірбаяны

(22.07.1951, Қаскелең қ., Алматы обл. - 15.02.2022, Астана қ.) - балет әртісі, педагог, хореограф. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2006), «Құрмет» орденінің иегері (2015).

1970 - АХУ-ды М. Мунтиннің сыныбында бітірді.

2002 - Т. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА-ын «Режиссер-хореограф» мамандығы бойынша З.Райбаевтың шеберханасында бітірген. Дипломдық жұмысы ретінде К. Байсейітова атындағы театр сахнасында Б.Асафьевтің «Бахчисарай бұрқағы» балетін іске асырды.

1970-2000 - Абай атындағы МАОБТ-ның бишісі, солисі. Ерекше сыртқы тұлғасы экспрессивті пластикамен үйлесіп, бишіге романтикалық кейіпкерден гротескке дейінгі образдарды бейнелеуге мүмкіндік берді. Репертуары: Бозбала («Шопениана»), Паоло («Франческа да Римини»); Вацлав, Гирей («Бахчисарай бұрқағы»); Ротбарт («Аққу көлі»); Спартак, Красс («Спартак»); Герн, Мэдж («Сильфида»); Абдірахман («Раймонда»), Эспада («Дон Кихот»); Маугли, Шерхан («Бауырым, Маугли»); Кербуга («Ақсақ-Құлан»), Кентавр, Сары-Кене («Фрескалар»), Тарталья («Пульчинелла»).

2000 - К. Байсейітова атындағы ҰОБТ-ның бас балетмейстері. Балет труппасын басқара отырып, қысқа уақыт ішінде кешегі түлектерден әртістер мен солистердің тұтас тобын тәрбиелеп, кейіннен әртүрлі халықаралық балет әртістерінің байқауларында дипломанттар мен лауреаттар атағын жеңіп алды.

2006 жылдан - халықаралық хореография қайраткерлері Қауымдастығының мүшесі және Халықаралық балет әртістері мен хореографтар байқауларының мүшесі. Қазылар алқасының құрамында Нью-Йорк, Мәскеу, Варна, Рим, Пекин, Стамбул, Сеул, Будапешт, Пермь, Сочи, Красноярск, Ұлан-Батордағы ең беделді балет өнері форумдарына бірнеше рет қатысты. Астанадағы Балет байқаулары мен фестивальдерін бірнеше рет басқарды.

2013 - «Астана Опера» театрының көркемдік жетекшісі, 2015 жылдан - балет труппасының директоры. Оның басшылығымен Қазақстанның елордалық балеті жоғары кәсіби балет труппасы мәртебесіне ие болды, ал хореографтың өзі әлемдік балет өнерінің ең танымал қайраткерлерінің қатарына кірді. Басшылық қызмет атқарған кезеңде қазақ балетінің танымал хореографтармен, соның ішінде КСРО Халық артисі Ю. Григоровичпен, Ресейдің еңбек сіңірген артисі С. Вихаревпен, Башқұртстанның Ш. Терегуловпен, Рим би академиясының директоры М. Парилламен, Б. Эйфман және Ш.Жюдпен ынтымақтастығын белсенді дамытты. Хореограф ретінде «Щелкунчик» (ҰОБТ, 2004); «Жизель» (2005), «Вальпургиев түні» және «Аққу көлі» 2 акт (Қарағанды академиялық музалар театры. комедиялар, 2006) балеттерінің қойылымдарын жүзеге асырды; «Баядерка» Ғ. Бурибаевамен бірлесіп (ҰОБТ, 2006); «Вальпургиев түні» (ҰОБТ, 2009); «Аққу көлі» («Астана Опера», 2014) және Ғ. Бурибаевамен бірлесіп «Бахчисарай бұрқағы» («Астана Опера», 2015).

Операларға Хореография: «Біржан және Сара» (ҰОБТ, 2006, SAMSUN DEVLET OPERA ve BALESI, Стамбул, 2014); «Қамар - Сұлу» (ҰОБТ, 2009); «Абай» (ҰОБТ 2008); «Аида» («Астана Опера», 2015); «Абай» («Астана Опера», 2014) және Ғ.Бурибаевамен бірлесіп «Алпамыс» («Астана Опера», 2021).

Концерттік нөмірлері: С. Абдинуров «Ақ-сүйек» (ҰОБТ 2001), Е. Брусиловский адажио «Қозы Көрпеш - Баян Сұлу» балетінен (ҰОБТ, 2003); И. Брамс «Таң атқанда» («На рассвете», ҰОБТ, 2003); Е. Брусиловский «Айжан қыз» биі (ҰОБТ, 2003); Е. Брусиловский «Шашу» биі (ҰОБТ, 2003); Э. Морриконе «Күлгін аспан» («Пурпурное небо», ҰОБТ, 2004); К. Дженкинс «Әңгімелер» («Разговоры», ҰОБТ, 2005); «AIR» тобы «Су тамшылары» («Капли воды», ҰОБТ, 2005); Ф. Шопен «Вальс» (2006, 2007, 2008, 2009); Budda bar «Ойындар» («Игры» ҰОБТ, 2008); Т. Канталинен, А Уранг «Кезбе жел» («Ветер странствий», НТОБ, 2008); С. Адамо «Сүйіспеншіліктің нәзік бағбаны» («Нежный садовник любви», НТОБ, 2008); Ф. Шопен «Баркаролла» (2008); Urna Mona «Дождик» (2008); Г. Роллан «Нұржаңбыр» (ҰОБТ, 2009); Г. Форе «Павана» (2010); «Жол» Д. Шостакович «Овод» кинофильмнің музыкасына қойылған («Астана Опера», 2013); П.Маскани «Кездесу» («Астана Опера», 2013).