ТУЛУСАНОВА София Либузовна (Джалилова)

Өмірбаяны

30.05.1935 ж., Ташкент қ., Өзбек КСР – шамамен 1990 ж., Алматы қ.

Балет әртісі, педагог.

Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі (1958).

1937 жылы Софияның отбасы Ташкенттен Алматыға көшті.

1944 жылы № 24 орта мектептің бірінші сыныбына және Қазақ мемлекеттік хореографиялық училищесіне оқуға түсті, педагогтары: М.Мроз, А. Николаев, А. Селезнев.

1951 жылы Софияның ата-анасы Қарағандыға көшті, ал қыз хореографиялық мектеп жанындағы интернатқа баруға мәжбүр болды.

1953 жылдың 18 қаңтарынан бастап 9-сынып оқушысы ретінде ол Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрына әртісі балет ретінде қабылданды.

1953 жылдың 1 қазанынан бастап Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының жоғары деңгейдегі балет әртісі лауазымына ауыстырылды.

1975 жылы 14 наурызда ол өзінің сахналық мансабын аяқтады.

Репертуары. Көркемдік даралығы сирень («Ұйқыдағы ару»), Зарема мен Славянка («Бахчисарай бұрқағы»), Алтынай («Достық жолы»), қыздар («Болеро»), Мехмен Бану («Махаббат туралы аңыз»), Мирта («Жизель»), Пьеретта («Қола шабандоз»), Гудула («Эсмеральда»).

Балерина Зарема («Бахчисарай бұрқағы») мен Алтынай («Достық жолы») партияларын Мәскеудегі Қазақ өнері мен әдебиетінің онкүндігінде (1958 ж.) орындады.

Ол жоғары орындаушылық шеберлікке ие болды, оның биі жұмсақ лирикамен, қолдың әсем де әсерлі қимылдарымен және икемділігімен, күшті техникамен үйлескен эмоционалды экспрессивтілігімен ерекшеленді. Балет спектакльдеріндегі қойылымдардан басқа, опералық спектакльдерде және театрдың концерттік репертуарында ерекше және халықтық билерді орындауда үлкен табысқа жетті.

1973 жылдан Алматы хореография училищесінде классикалық би педагогы.

Марапаттары: «Тың жерлерді игергені үшін» медалі (1956 ж., 1969 ж.), КСРО Мәдениет министрлігінің және мәдениет қызметкерлері кәсіподағының Орталық Комитетінің VI Бүкілодақтық жастар мен студенттер фестивалін (Мәскеу, 1957 ж., II дәрежелі лауреат) дайындаудағы және өткізудегі белсенді жұмысы үшін Құрмет грамотасы, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Құрмет грамотасы (5 қараша 1958 ж.), Мәскеудегі Қазақ өнері мен әдебиеті онкүндігіне қатысқаны үшін «Құрмет Белгісі» орденінің иегері (1959 ж.).Татар АССР-да Қазақ ССР Өнер және әдебиет апталығын өткізуге сәтті қатысқаны үшін ТАССР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Құрмет грамотасы. (1962).

Библиография

• Абай атындағы ҚазҰОБT мұрағатынан Тулусанова София Либузовнаның жеке ісі.
• Сарынова Л.П. Тулусанова Софья Либузовна. Балетное искусство Казахстана. – Научное издание. – Алма-Ата: «Наука» Казахской ССР, 1976–176 стр. – С.166.
• Горский В., Ровенский Н. Десять незабываемых дней. Декада казахского искусства и литературы в Москве. Декабрь 1958. – Алма-Ата: Казгосиздат, 1961 – С 37,41.